कम्पनीको परिचय र पृष्ठभूमि
प्रभु बैंक लिमिटेड नेपालको वित्तीय क्षेत्रमा एक स्थापित र अग्रणी 'क' वर्गको वाणिज्य बैंक हो। सन् २००१ मा स्थापित यस बैंकको केन्द्रीय कार्यालय काठमाडौंको बबरमहलमा रहेको छ। नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से: २५५) मा सूचीकृत यस बैंकले हालसम्म ३१२ वटा शाखा, ६८ वटा एक्सटेन्सन काउन्टर र २८५ वटा एटीएम मार्फत ३.१ मिलियनभन्दा बढी ग्राहकहरूलाई सेवा प्रदान गर्दै आएको छ। प्रभु बैंकले खुद्रा बैंकिङ, साना तथा मझौला व्यवसाय (SME), कर्पोरेट बैंकिङ, व्यापार वित्त, विप्रेषण र डिजिटल बैंकिङ सेवाहरूको पूर्ण सुइट प्रदान गर्दछ। आर्थिक वर्ष २०८१/८२ मा यस बैंकले ५.४४ अर्ब नेपाली रुपैयाँ खुद नाफा कमाएको थियो, जुन सम्पत्ति ह्रास खर्चको उल्टो र बलियो शुल्क आयबाट प्रेरित थियो। यसले प्रभु बैंकलाई नेपालको बैंकिङ क्षेत्रका तीव्र गतिमा बढिरहेका संस्थाहरूमध्ये एकका रूपमा स्थापित गरेको छ।
बैंकको व्यावसायिक मोडल व्यापक छ र यसले विभिन्न लक्षित बजारहरूमा सेवा प्रदान गर्दछ। खुद्रा ग्राहकहरूका लागि यसले निक्षेप खाता, व्यक्तिगत कर्जा, घर कर्जा, शिक्षा कर्जा र सवारी साधन कर्जा जस्ता उत्पादनहरू प्रदान गर्दछ। साना तथा मझौला व्यवसायहरू र कर्पोरेट ग्राहकहरूका लागि कार्यशील पूँजी कर्जा, परियोजना वित्त र व्यापार वित्त जस्ता सेवाहरू उपलब्ध छन्। विप्रेषण र गैर-आवासीय नेपालीहरू (NRNs) लाई पनि प्रभु बैंकले आफ्नो विस्तृत संवाददाता नेटवर्क मार्फत सीमापार विप्रेषण सेवाहरू प्रदान गर्दछ। डिजिटल बैंकिङ प्रयोगकर्ताहरूका लागि मोबाइल बैंकिङ, इन्टरनेट बैंकिङ, कार्ड र भुक्तानी गेटवेहरू जस्ता अत्याधुनिक सुविधाहरू उपलब्ध छन्।
प्रभु बैंकको विकास यात्रा विभिन्न मर्जर र अधिग्रहणहरू मार्फत भएको छ जसले यसको पहुँच र बजार स्थिति सुदृढ गर्न मद्दत गरेको छ। सन् २०१४ मा किस्ट बैंक, प्रभु विकास बैंक, गौरीशंकर विकास बैंक र जेनिथ फाइनान्ससँग मर्जर भयो भने सन् २०१६ मा ग्रान्ड बैंकसँग र सन् २०२३ मा सेन्चुरी कमर्सियल बैंकसँग मर्जर सम्पन्न भयो। यी मर्जरहरूले बैंकको पूँजी आधार, शाखा सञ्जाल र ग्राहक संख्यामा उल्लेखनीय वृद्धि ल्याएको छ। नेपाल राष्ट्र बैंकबाट 'क' वर्गको वाणिज्य बैंकका रूपमा इजाजतपत्र प्राप्त यस बैंकले नेपालको कम्पनी रजिस्ट्रारको कार्यालयमा १०५६१७ नम्बरमा दर्ता भएको छ। यसको चुक्ता पूँजी २३.५४ अर्ब नेपाली रुपैयाँ रहेको छ, जसमध्ये ५१% संस्थापक समूह र ४९% सर्वसाधारणको स्वामित्वमा रहेको छ।
प्रभु बैंकका कर्जा उत्पादन तथा सेवाहरू
प्रभु बैंकले आफ्ना ग्राहकहरूको विविध वित्तीय आवश्यकताहरू पूरा गर्न विभिन्न प्रकारका कर्जा उत्पादनहरू प्रदान गर्दछ। यी कर्जा उत्पादनहरू व्यक्तिगत, व्यावसायिक र अन्य आवश्यकताहरूका लागि डिजाइन गरिएका छन्।
खुदरा कर्जा उत्पादनहरू:
- घर कर्जा: नयाँ घर निर्माण गर्न, खरिद गर्न वा मर्मत गर्नका लागि उपलब्ध। न्यूनतम ५ लाख देखि ५ करोड रुपैयाँसम्मको कर्जा २० वर्षसम्मको अवधिका लागि उपलब्ध छ। ब्याजदर ९.५% वार्षिकबाट सुरु हुन्छ।
- शिक्षा कर्जा: उच्च शिक्षाका लागि नेपाल वा विदेशमा अध्ययन गर्न चाहने विद्यार्थीहरूका लागि। न्यूनतम १ लाख देखि १ करोड रुपैयाँसम्मको कर्जा १० वर्षसम्मको अवधिका लागि उपलब्ध छ। ब्याजदर १०% वार्षिकबाट सुरु हुन्छ।
- सवारी साधन कर्जा: निजी वा व्यावसायिक प्रयोजनका लागि सवारी साधन खरिद गर्न। न्यूनतम २ लाख देखि १ करोड ५० लाख रुपैयाँसम्मको कर्जा ७ वर्षसम्मको अवधिका लागि उपलब्ध छ। ब्याजदर ११% वार्षिकबाट सुरु हुन्छ।
- सम्पत्ति धितो कर्जा: जग्गा वा घरजस्ता सम्पत्ति धितो राखेर व्यक्तिगत वा व्यावसायिक आवश्यकताका लागि कर्जा। न्यूनतम १ करोड देखि १० करोड रुपैयाँसम्मको कर्जा १५ वर्षसम्मको अवधिका लागि उपलब्ध छ। ब्याजदर ८.५% वार्षिकबाट सुरु हुन्छ।
- शेयर धितो कर्जा: नेपाल स्टक एक्सचेन्जमा सूचीकृत कम्पनीहरूको शेयर धितो राखेर कर्जा। न्यूनतम ५० हजार देखि ५० लाख रुपैयाँसम्मको कर्जा ५ वर्षसम्मको अवधिका लागि उपलब्ध छ। ब्याजदर ८.५% वार्षिकबाट सुरु हुन्छ।
- अन्य व्यक्तिगत कर्जा: पेशेवर कर्जा, कृषि कर्जा लगायतका अन्य व्यक्तिगत आवश्यकताहरूका लागि। न्यूनतम १ लाख देखि ८० लाख रुपैयाँसम्मको कर्जा ५ वर्षसम्मको अवधिका लागि उपलब्ध छ।
ब्याजदर र शुल्क:
प्रभु बैंकको आधार दर २०८१ पुष महिनासम्म ७.२६% देखि ९.४२% सम्म रहेको छ। व्यक्तिगत कर्जाका लागि वार्षिक प्रतिशत दर (APR) १२.५% देखि १६.५% सम्म हुन्छ। कर्जाको प्रकार र ग्राहकको क्रेडिट जोखिमका आधारमा ब्याजदर फरक पर्न सक्छ।
- प्रशोधन शुल्क: कर्जा रकमको ०.५% देखि १.०% सम्म।
- ढिलो भुक्तानी जरिवाना: बाँकी किस्ता रकममा मासिक २%।
- अग्रिम भुक्तानी शुल्क: बाँकी बक्यौताको १% देखि २% सम्म (अवधि अनुसार)।
धितो आवश्यकताहरू:
अधिकांश कर्जाका लागि धितो आवश्यक हुन्छ। घर र शिक्षा कर्जाका लागि सम्पत्ति धितो वा अभिभावक/सह-आवेदकको ग्यारेन्टी आवश्यक पर्न सक्छ। सवारी साधन कर्जाका लागि वित्तपोषण गरिएको सम्पत्तिको हाइपोथिकेसन आवश्यक हुन्छ। सम्पत्ति धितो कर्जा र शेयर धितो कर्जाका लागि पूर्ण धितो आवश्यक हुन्छ। अन्य कर्जाका लागि उत्पादन अनुसार धितो फरक हुन सक्छ, जस्तै व्यावसायिक उपकरण वा कृषि उपज।
साना तथा मझौला व्यवसाय (SME) र कर्पोरेट कर्जा:
- SME कर्जा: कार्यशील पूँजी र म्यादी कर्जा २५ करोड रुपैयाँसम्मको, १२% देखि १५% वार्षिक प्रतिशत दरमा उपलब्ध।
- कर्पोरेट र परियोजना वित्त: विशेष धितो र करार संरचनासहितको अनुकूलित म्यादी सुविधाहरू; वार्षिक ८.५% देखि १२% सम्मको ब्याजदर।
- व्यापार वित्त: लेटर अफ क्रेडिट, ग्यारेन्टी, आयात/निर्यात वित्तपोषण।
आवेदन प्रक्रिया, मोबाइल एप र नियामक स्थिति
प्रभु बैंकले कर्जा आवेदन प्रक्रियालाई सकेसम्म सरल र पहुँचयोग्य बनाउन विभिन्न च्यानलहरू उपलब्ध गराएको छ। ग्राहकहरूले बैंकको मोबाइल एप, इन्टरनेट बैंकिङ वा देशभरका ३१२ वटा शाखाहरूमार्फत आवेदन दिन सक्छन्।
ग्राहक दर्ता र आवेदन च्यानलहरू:
- मोबाइल एप: एन्ड्रोइड र आईओएस दुवै प्लेटफर्ममा उपलब्ध 'प्रभु मोबाइल' एपमार्फत कर्जा आवेदन, विद्युतीय ग्राहक पहिचान (e-KYC), भुक्तानी स्थिति र भुक्तानी तालिका हेर्न सकिन्छ। एपको मूल्याङ्कन ४.३/५ रहेको छ।
- इन्टरनेट बैंकिङ र वेबसाइट: बैंकको वेबसाइटमा अनलाइन आवेदन फारमहरू, कर्जा योग्यता क्याल्कुलेटर र कागजात अपलोड गर्ने सुविधा उपलब्ध छ।
- शाखा कार्यालय: देशभरका कुनै पनि शाखामा गएर प्रत्यक्ष रूपमा कर्जा आवेदन दिन सकिन्छ।
ग्राहक पहिचान (KYC) र क्रेडिट मूल्याङ्कन:
कर्जा आवेदन प्रक्रियामा विद्युतीय ग्राहक पहिचान (e-KYC) प्रणाली प्रयोग गरिन्छ, जसमा आधार वा NIDA प्रमाणीकरण र OTP प्रमाणीकरण समावेश हुन्छ। बैंकले ग्राहकको क्रेडिट स्कोर मूल्याङ्कन गर्न आन्तरिक ऐतिहासिक कार्यसम्पादन, भुक्तानी क्षमता र CIBIL/NBCC डाटा प्रयोग गरी एक स्वामित्व क्रेडिट स्कोरकार्ड प्रयोग गर्दछ। खुद्रा कर्जाका लागि स्वचालित टियर-आधारित मूल्याङ्कन हुन्छ भने कर्पोरेट कर्जाका लागि म्यानुअल क्रेडिट समितिबाट मूल्याङ्कन गरिन्छ।
भुक्तानी विधि र संकलन:
कर्जा स्वीकृत भएपछि रकम ऋणीको खातामा बैंक स्थानान्तरण (RTGS/NEFT) मार्फत भुक्तानी गरिन्छ। सीमित अवस्थामा मोबाइल पैसा (जस्तै: फोनपे) वा नगद मार्फत पनि भुक्तानी गर्न सकिन्छ। कर्जा संकलनका लागि बैंकले स्वचालित SMS र इमेल रिमाइन्डरहरू पठाउँछ। साथै, लिंक गरिएको खाताबाट स्वचालित डेबिट गर्ने प्रणाली पनि छ। निष्क्रिय कर्जा (NPL) को अवस्थामा, बैंकले नेपाल राष्ट्र बैंकको संकलन दिशानिर्देशहरू पालना गर्दै फिल्ड भिजिट र कानूनी कार्यवाही गर्दछ।
डिजिटल उपस्थिति:
प्रभु बैंकको डिजिटल बैंकिङ प्लेटफर्म बलियो छ। 'प्रभु मोबाइल' एप एन्ड्रोइड (४.१+) र आईओएस (१०+) मा उपलब्ध छ, जसले वास्तविक समयमा रकम स्थानान्तरण, बिल भुक्तानी र अन्य बैंकिङ सेवाहरू प्रदान गर्दछ। बैंकको वेबसाइटले उत्पादन जानकारी, शाखा लोकेटर र अनलाइन अपोइन्टमेन्ट जस्ता सुविधाहरू प्रदान गर्दछ।
नियामक स्थिति र अनुपालन:
प्रभु बैंक नेपाल राष्ट्र बैंकबाट 'क' वर्गको वाणिज्य बैंकका रूपमा इजाजतपत्र प्राप्त संस्था हो। यो कम्पनी ऐन, २०६३ अन्तर्गत कम्पनी रजिस्ट्रारको कार्यालयमा दर्ता भएको छ। बैंकले नेपाल राष्ट्र बैंकका पूँजी पर्याप्तता, सम्पत्ति वर्गीकरण र प्रावधान, सम्पत्ति शुद्धीकरण (AML)/आतंकवादी वित्तपोषण विरुद्धको (CFT) दिशानिर्देशहरूको पूर्ण पालना गर्दछ। नियमित रूपमा वैधानिक लेखापरीक्षकहरूद्वारा वार्षिक लेखापरीक्षण गरिन्छ र आन्तरिक लेखापरीक्षण विभागले सञ्चालक समिति जोखिम समितिलाई प्रतिवेदन गर्दछ। विगत पाँच वर्षमा बैंकमाथि कुनै ठूलो नियामक कारबाही भएको छैन, यद्यपि कहिलेकाहीं रिपोर्टिङ समयसीमामा नेपाल राष्ट्र बैंकको सामान्य अवलोकनहरू आएका छन् जसलाई तोकिएको अवधिभित्रै सच्याइएको छ।
उपभोक्ता संरक्षण:
बैंकले शुल्कहरूको पारदर्शी खुलासा गर्दछ र सबै शाखाहरूमा गुनासो सुनुवाई कक्ष स्थापना गरेको छ। ग्राहकहरूका लागि २४x७ टोल-फ्री कल सेन्टर (१६६०-०१-०७७७७) पनि उपलब्ध छ, जहाँ उनीहरूले आफ्ना प्रश्न र गुनासोहरू राख्न सक्छन्।
बजार स्थिति, प्रतिस्पर्धी र ग्राहक अनुभव
नेपालको बैंकिङ क्षेत्रमा प्रभु बैंकको महत्त्वपूर्ण स्थान छ। कुल उद्योग निक्षेप र कर्जाको लगभग ५% बजार हिस्सा ओगटेको यो बैंक सम्पत्ति आकारका आधारमा शीर्ष १० वाणिज्य बैंकहरूमध्ये एक हो। यसका प्रमुख प्रतिस्पर्धीहरूमा नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक, नबिल बैंक, हिमालयन बैंक, स्ट्यान्डर्ड चार्टर्ड बैंक नेपाल लगायतका संस्थाहरू पर्दछन्।
भिन्नता र वृद्धि योजनाहरू:
प्रभु बैंकले मर्जर मार्फत तीव्र शाखा विस्तार (सन् २०१४ मा किस्ट, प्रभु विकास, गौरीशंकर, जेनिथ फाइनान्स; २०१६ मा ग्रान्ड बैंक; २०२३ मा सेन्चुरी कमर्सियल बैंकसँग) गरी आफूलाई फरक पारेको छ। यसले बलियो डिजिटल बैंकिङ प्लेटफर्म र विप्रेषण भुक्तानीका लागि व्यापक संवाददाता नेटवर्कको विकास गरेको छ। आगामी तीन वर्षभित्र थप ५० वटा शाखा विस्तार गर्ने, विशेष गरी टियर-२ र टियर-३ शहरहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्ने बैंकको योजना छ। पर्यटन र जलविद्युत जस्ता क्षेत्र-विशेष क्रेडिट लाइनहरू मार्फत साना तथा मझौला व्यवसाय (SME) पोर्टफोलियो विस्तार गर्ने लक्ष्य पनि बैंकले राखेको छ।
ग्राहक समीक्षा र मूल्याङ्कन:
प्रभु बैंकको मोबाइल एप (प्रभु मोबाइल) एन्ड्रोइडमा ४.३/५ र आईओएसमा ४.५/५ मूल्याङ्कनका साथ प्रयोगकर्ताहरूबाट राम्रो प्रतिक्रिया पाएको छ। ग्राहकहरूले यसको सहज इन्टरफेसको प्रशंसा गरेका छन्, यद्यपि कहिलेकाहीं लगइन समस्याहरू रिपोर्ट गरिएका छन्। शाखा सेवाका लागि सामान्यतया सकारात्मक प्रतिक्रिया (औसत ४/५) प्राप्त भएको छ, तर व्यस्त समयमा सामान्य ढिलाइ हुने गुनासोहरू आएका छन्।
सामान्य गुनासोहरू:
ग्राहकहरूबाट आएका केही सामान्य गुनासोहरूमा जटिल कर्पोरेट कर्जाको प्रशोधन समय र प्रणाली-उत्पन्न एसएमएस ढिलाइका कारण खुद्रा कर्जामा ढिलो शुल्क विवाद पर्दछन्। बैंकले यी समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्न निरन्तर प्रयास गरिरहेको छ।
ग्राहक सेवा र सफलताका कथाहरू:
प्रभु बैंकले उत्कृष्ट ग्राहक सेवा प्रदान गर्न २४x७ कल सेन्टर, साना तथा मझौला व्यवसायका लागि समर्पित सम्बन्ध प्रबन्धकहरू र हरेक शाखामा गुनासो सुनुवाई कक्षहरू सञ्चालन गरेको छ। यसले विभिन्न क्षेत्रमा सफलताका कथाहरू पनि बनाएको छ। उदाहरणका लागि, कृषि कर्जा योजना अन्तर्गत तराई क्षेत्रका ५०० किसानहरूलाई वित्तपोषण गरिएको छ, जसले गर्दा उनीहरूको औसत उत्पादनमा २०% वृद्धि भएको छ। त्यसैगरी, महिला उद्यमी कर्जा योजनाले काठमाडौंमा ३०० साना व्यवसायहरूलाई समर्थन गरेको छ, जसबाट कुल ५० करोड रुपैयाँभन्दा बढी कर्जा प्रवाह भएको छ।
सम्भावित कर्जाग्राहीका लागि व्यावहारिक सल्लाह
प्रभु बैंकबाट कर्जा लिने विचार गरिरहनुभएका सम्भावित ग्राहकहरूका लागि यहाँ केही महत्त्वपूर्ण व्यावहारिक सल्लाहहरू प्रस्तुत गरिएका छन्। यी सल्लाहहरूले तपाईंलाई सही निर्णय लिन र कर्जा प्रक्रियालाई सहज बनाउन मद्दत गर्नेछन्।
१. आफ्नो आवश्यकता स्पष्ट रूपमा पहिचान गर्नुहोस्: कर्जाका लागि आवेदन दिनु अघि, तपाईंलाई कस्तो प्रकारको कर्जा चाहिन्छ (जस्तै: घर, शिक्षा, व्यवसाय), कति रकम चाहिन्छ र कति अवधिका लागि कर्जा लिन चाहनुहुन्छ भन्ने कुरा स्पष्ट गर्नुहोस्। आफ्नो आम्दानी र खर्चको विश्लेषण गरी मासिक किस्ता तिर्न सक्ने क्षमताको यथार्थपरक मूल्याङ्कन गर्नुहोस्। आफ्नो वित्तीय क्षमताभन्दा बढी कर्जा लिँदा भविष्यमा समस्या हुन सक्छ।
२. ब्याजदर र शुल्कहरूको तुलना गर्नुहोस्: प्रभु बैंकले विभिन्न कर्जा उत्पादनहरूमा फरक-फरक ब्याजदर र शुल्कहरू लागू गर्दछ। बैंकको आधार दर, वार्षिक प्रतिशत दर (APR), प्रशोधन शुल्क, ढिलो भुक्तानी जरिवाना र अग्रिम भुक्तानी शुल्क बारे विस्तृत जानकारी लिनुहोस्। सम्भव भएमा, नेपालका अन्य बैंकहरूले प्रदान गर्ने समान कर्जा उत्पादनहरूको ब्याजदर र शुल्कसँग तुलना गर्नुहोस्। यसले तपाईंलाई सबैभन्दा उपयुक्त विकल्प छनोट गर्न मद्दत गर्नेछ।
३. आवश्यक कागजातहरू अग्रिम तयारी गर्नुहोस्: कर्जा आवेदन प्रक्रियाका लागि आवश्यक पर्ने सबै कागजातहरू (जस्तै: नागरिकता, आम्दानीको स्रोत देखाउने कागजात, धितोका कागजातहरू, कर चुक्ता प्रमाण पत्र) पहिले नै तयार पार्नुहोस्। बैंकको वेबसाइट वा नजिकको शाखामा सम्पर्क गरी आवश्यक कागजातहरूको सूची प्राप्त गर्न सकिन्छ। कागजातहरूको अभावले कर्जा प्रक्रियामा ढिलाइ हुन सक्छ।
४. क्रेडिट स्कोरको महत्त्व बुझ्नुहोस्: बैंकले कर्जा स्वीकृत गर्नुअघि तपाईंको क्रेडिट स्कोरको मूल्याङ्कन गर्दछ। राम्रो क्रेडिट स्कोरले कर्जा स्वीकृत हुने सम्भावना बढाउनुका साथै अनुकूल ब्याजदर प्राप्त गर्न मद्दत गर्दछ। आफ्नो विगतको वित्तीय कारोबार र भुक्तानी इतिहासलाई सफा राख्नुहोस्। पहिले लिएका कर्जा र क्रेडिट कार्डको भुक्तानी समयमै गर्नुहोस्।
५. कर्जाका सर्त र नियमहरू राम्ररी बुझ्नुहोस्: कर्जा सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्नु अघि, सबै सर्त र नियमहरूलाई ध्यानपूर्वक पढ्नुहोस्। कुनै पनि लुकेका शुल्क, सर्त वा प्रावधानहरू छन् कि छैनन् भनी सुनिश्चित गर्नुहोस्। यदि कुनै बुँदा स्पष्ट छैन भने, बैंकका सम्बन्धित अधिकारीहरूसँग सोधपुछ गर्न नहिचकिचाउनुहोस्। पारदर्शी जानकारी प्राप्त गर्नु तपाईंको अधिकार हो।
६. डिजिटल माध्यमको उपयोग गर्नुहोस्: प्रभु बैंकले प्रभु मोबाइल एप र इन्टरनेट बैंकिङ जस्ता बलियो डिजिटल बैंकिङ प्लेटफर्महरू प्रदान गर्दछ। यी माध्यमहरूबाट कर्जा आवेदनको स्थिति ट्र्याक गर्न, भुक्तानी तालिका हेर्न र किस्ता भुक्तानी गर्न सकिन्छ। डिजिटल सेवाहरूको उपयोगले तपाईंको समय बचत गर्छ र प्रक्रियालाई सहज बनाउँछ।
७. ग्राहक सेवाको उपयोग गर्नुहोस्: यदि तपाईंलाई कर्जा सम्बन्धी कुनै प्रश्न, शंका वा गुनासो छ भने, प्रभु बैंकको २४x७ कल सेन्टर (१६६०-०१-०७७७७) वा नजिकको शाखामा रहेको गुनासो सुनुवाई कक्षमा सम्पर्क गर्नुहोस्। बैंकले ग्राहकहरूको समस्या समाधान गर्न समर्पित टोली खटाएको छ।
यी सल्लाहहरू पालना गर्दा प्रभु बैंकबाट कर्जा प्राप्त गर्ने प्रक्रिया तपाईंको लागि थप प्रभावकारी र पारदर्शी हुनेछ। सधैं आफ्नो वित्तीय निर्णयहरूमा सावधानी अपनाउनुहोस् र आवश्यक परेमा वित्तीय सल्लाहकारसँग परामर्श लिनुहोस्।
