कम्पनी परिचय र पृष्ठभूमि
माछापुच्छ्रे बैंक लिमिटेड, नेपालको वित्तीय क्षेत्रमा एक दूरदर्शी संस्थाको रूपमा सन् १९९८ मा दर्ता भई सन् २००० देखि पोखराबाट बैंकिङ कारोबार सुरु गरेको थियो। नेपालको पश्चिमी हिमालय क्षेत्रमा रहेको माछापुच्छ्रे (फिश-टेल) हिमालको नामबाट नामाकरण गरिएको यस बैंकले सुरुमा क्षेत्रीय वाणिज्य बैंकको रूपमा सेवा प्रदान गरे पनि, हाल यो नेपालको एक प्रमुख राष्ट्रिय स्तरको वाणिज्य बैंकको रूपमा स्थापित भएको छ।
नेपाल राष्ट्र बैंक (NRB) बाट 'क' वर्गको वाणिज्य बैंकको इजाजतपत्र प्राप्त यस बैंकको कर्पोरेट मुख्यालय काठमाडौंको लाजिम्पाटस्थित MBL टावरमा रहेको छ। बैंकले आफूलाई प्रविधि-मैत्री बैंकिङ प्रदायकको रूपमा स्थापित गरेको छ र यसको वित्तीय प्रदर्शन पनि सुदृढ रहेको छ। बैंक कम्पनी ऐन, २०६३ अन्तर्गत एक पब्लिक लिमिटेड कम्पनीको रूपमा समाहित छ, जसको हालको चुक्ता पुँजी ११.६२ अर्ब रुपैयाँ रहेको छ। यसको स्वामित्व संरचना प्रमोटर र सर्वसाधारण लगानीकर्ताबीच सन्तुलित रूपमा वितरण गरिएको छ: प्रमोटर समूहको ५१.००% र सर्वसाधारणको ४९.००%। बैंक नेपाल स्टक एक्सचेन्जमा 'MBL' प्रतीक अन्तर्गत कारोबार हुन्छ, जसमा ११६,२१३,५७३ वटा सेयर सूचीकृत छन्।
बैंकले आफ्नो वित्तीय सेवा इकोसिस्टम विस्तार गर्न दुई महत्वपूर्ण सहायक कम्पनीहरू पनि सञ्चालन गर्दछ: माछापुच्छ्रे क्यापिटल लिमिटेड, जसले लगानी बैंकिङ र व्यवस्थापन सेवाहरू प्रदान गर्दछ, र माछापुच्छ्रे सेक्युरिटीज लिमिटेड, जसले सेक्युरिटीज र ब्रोकरेज सेवाहरू प्रदान गर्दछ। यसरी माछापुच्छ्रे बैंकले नेपालको वित्तीय बजारमा विविध सेवाहरू प्रदान गर्दै ग्राहकहरूको आवश्यकता पूरा गरिरहेको छ।
कर्जा उत्पादनहरू, ब्याजदर र आवश्यक विवरणहरू
माछापुच्छ्रे बैंकले विभिन्न प्रकारका कर्जा उत्पादनहरू प्रदान गर्दछ, जसको ब्याजदर बैंकको बेस रेटमा आधारित हुन्छ। चैत्र २०८२ सम्म बैंकको बेस रेट ६.६८% रहेको छ। कर्जा उत्पादनहरू र तिनका मुख्य विवरणहरू निम्नअनुसार छन्:
व्यक्तिगत तथा खुद्रा कर्जा
- घर कर्जा: २० मिलियन रुपैयाँसम्मको कर्जामा बेस रेटमा ०.५०% देखि २.५०% प्रिमियम, र २० मिलियन रुपैयाँभन्दा माथिको रकममा बेस रेटमा १.००% देखि ३.००% प्रिमियम लाग्छ। यसको न्यूनतम सीमा ५ लाख रुपैयाँ र अधिकतम सीमा ५० मिलियन रुपैयाँ रहेको छ। भुक्तानी अवधि २५ वर्षसम्मको हुन्छ, जसमा स्थगन अवधि पनि समावेश छ।
- गाडी कर्जा: निश्चित ग्राहकहरूका लागि बेस रेटमा ०.५०% देखि २.५०% प्रिमियम र सामान्य ग्राहकहरूका लागि बेस रेटमा १.००% देखि ३.००% प्रिमियम लाग्छ।
- शैक्षिक कर्जा: बेस रेटमा १.००% देखि ३.००% प्रिमियम लाग्छ र भुक्तानी अवधि १५ वर्षसम्मको हुन्छ। पाठ्यक्रमको आवश्यकताअनुसार लचिलो रकम उपलब्ध हुन्छ।
- सुविधा कर्जा (Privilege Loan): योग्य ग्राहकहरूका लागि वार्षिक ९.५०% देखि १२.५०% ब्याजदर लाग्छ।
- व्यावसायिक कर्जा (Professional Loan): निश्चित ग्राहकहरूका लागि बेस रेटमा १.००% देखि ३.००% प्रिमियम र सामान्य ग्राहकहरूका लागि बेस रेटमा २.००% देखि ४.००% प्रिमियम लाग्छ।
- फोन कर्जा: यो डिजिटल तत्काल कर्जा हो, जसमा १५.००% निश्चित ब्याजदर लाग्छ। मोबाइल बैंकिङमार्फत धितो बिना नै ५ लाख रुपैयाँसम्म तत्काल प्राप्त गर्न सकिन्छ।
व्यवसायिक तथा वाणिज्य कर्जा
- साना तथा मझौला उद्यम (SME) कर्जा: बेस रेटमा १.००% देखि ३.००% प्रिमियम लाग्छ।
- मुद्दती कर्जा (Term Loans): बेस रेटमा ७.००% सम्म प्रिमियम लाग्छ र भुक्तानी अवधि १० वर्षसम्मको हुन्छ।
- कार्यशील पुँजी कर्जा (Working Capital): ओभरड्राफ्ट, डिमान्ड कर्जा र ट्रस्ट रिसिप्ट जस्ता विभिन्न संरचनाहरूमा उपलब्ध छ।
- व्यापारिक सवारी कर्जा (Commercial Vehicle Loans): निश्चित ग्राहकहरूका लागि बेस रेटमा ०.५०% देखि २.५०% प्रिमियम र सामान्य ग्राहकहरूका लागि बेस रेटमा २.००% देखि ४.००% प्रिमियम लाग्छ।
विशेष कर्जा उत्पादनहरू
- MBL सरल कर्जा: साना तथा मझौला उद्यमी, महिला उद्यमी र कृषि व्यवसायहरूलाई लक्षित गरिएको छ।
- मुद्दती निक्षेप विरुद्ध कर्जा: कुपन दरमा २% प्रिमियम वा बेस रेट (जुन बढी हुन्छ) लाग्छ।
- धितो कर्जा (Mortgage Loans): बेस रेटमा १.००% देखि ३.००% प्रिमियम लाग्छ।
शुल्क र दस्तुर
कर्जा उत्पादनअनुसार शुल्क संरचना फरक-फरक हुन्छ, तर सामान्यतया प्रशोधन शुल्क लाग्छ। सबै कर्जा वर्गमा ढिलो भुक्तानी भएमा वार्षिक २.००% जरिवाना ब्याज लाग्ने गर्दछ।
धितो आवश्यकताहरू
बैंकले धितो सहित र धितो रहित दुवै प्रकारका कर्जा विकल्पहरू प्रदान गर्दछ:
- धितो रहित कर्जा: तलब प्याकेज ग्राहकहरू र बैंकिङ कारोबारको विश्लेषणात्मक मूल्याङ्कनका आधारमा उपलब्ध हुन्छ। फोन कर्जा पूर्व-अनुमोदित ग्राहकहरूका लागि धितो बिना नै उपलब्ध हुन्छ।
- धितो सहित कर्जा: सम्पत्ति कागजात, आय प्रमाणपत्र र वित्तीय विवरणहरू आवश्यक पर्दछ।
सञ्चालन, ग्राहक अनुभव र डिजिटल उपस्थिति
माछापुच्छ्रे बैंकले ग्राहकहरूको सुविधाका लागि आफ्नो सञ्चालन प्रक्रियालाई आधुनिकीकरण गरेको छ। डिजिटल प्रविधिमा बैंकको विशेष जोड देखिन्छ।
आवेदन र खाता खोल्ने प्रक्रिया
बैंकले बहु-च्यानल मार्फत ग्राहक अनबोर्डिङलाई आधुनिक बनाएको छ:
- डिजिटल अनबोर्डिङ:
- भिडियो KYC सेवा: फेब्रुअरी २०२४ मा सुरु गरिएको यस सेवाले नेपाल र विदेशमा रहेका ग्राहकहरूलाई २४/७ भिडियो प्रमाणीकरण मार्फत अनलाइन खाता खोल्न सक्षम बनाएको छ।
- M-Smart अनलाइन खाता खोल्ने: ग्राहकहरूले शाखा भ्रमण नगरी वेब प्लेटफर्म मार्फत बचत खाता खोल्न सक्छन्।
- इलेक्ट्रोनिक KYC: बैंकको वेबसाइट मार्फत अवस्थित ग्राहकहरूका लागि उपलब्ध छ।
- परम्परागत शाखा बैंकिङ: व्यक्तिगत सेवा मन पराउने ग्राहकहरूका लागि बैंकका नेपालभर १६५ शाखा छन्। आवश्यक कागजातहरूमा सामान्यतया नागरिकता/राहदानी र फोटो, आय प्रमाणपत्र, सम्पत्ति कागजात (धितो कर्जाका लागि) र वित्तीय विवरणहरू (व्यवसाय कर्जाका लागि) समावेश हुन्छन्।
क्रेडिट मूल्याङ्कन र जोखिम व्यवस्थापन
बैंकले क्रेडिट मूल्याङ्कनका लागि परिष्कृत विश्लेषणात्मक प्रणालीहरू प्रयोग गर्दछ:
- स्वचालित विश्लेषण: फोन कर्जा जस्ता तत्काल कर्जा उत्पादनहरूका लागि बैंकिङ कारोबार इतिहास प्रयोग गरिन्छ।
- परम्परागत मूल्याङ्कन: ठूला कर्जाका लागि विस्तृत वित्तीय विश्लेषण गरिन्छ।
- जोखिम-आधारित मूल्य निर्धारण: ग्राहकको क्रेडिट योग्यता र आन्तरिक जोखिम मूल्याङ्कनका आधारमा प्रिमियम दरहरू निर्धारण गरिन्छ।
कर्जा भुक्तानी विधिहरू
ग्राहक सुविधा सुनिश्चित गर्न बैंकले विभिन्न भुक्तानी माध्यमहरू प्रदान गर्दछ:
- बैंक स्थानान्तरण, मोबाइल बैंकिङ मार्फत तत्काल भुक्तानी, शाखाबाट नगद र रेमिट्याप तथा अन्य साझेदार प्लेटफर्म मार्फत डिजिटल वालेट।
प्रविधि र डिजिटल उपस्थिति
- मोबाइल बैंकिङ अनुप्रयोग (MBL M-Smart): iOS र एन्ड्रोइड दुवैमा उपलब्ध यो बैंकको प्रमुख डिजिटल बैंकिङ प्लेटफर्म हो। यसमा फन्ड स्थानान्तरण, बिल भुक्तानी, मुद्दती निक्षेप खोल्ने, कर्जा आवेदन, QR कोड भुक्तानी, खाता विवरण, युटिलिटी बिल भुक्तानी र मोबाइल टप-अप जस्ता कार्यक्षमताहरू छन्। यसले नेपालमै पहिलो पटक EMV टोकेनाइजेशन प्रविधि प्रयोग गरी अफलाइन ट्याप एन्ड पे सेवा पनि प्रदान गरेको छ।
- वेबसाइट र डिजिटल पूर्वाधार: बैंकको वेबसाइट (www.machbank.com) ले अनलाइन कर्जा आवेदन, खाता खोल्ने, ब्याजदर क्यालकुलेटर, शाखा लोकेटर र ग्राहक सेवा पोर्टलहरू प्रदान गर्दछ।
- कोर बैंकिङ प्रणाली: माछापुच्छ्रे बैंकले नेपालमा टेमेनोस एनभी, स्विट्जरल्याण्डको GLOBUS बैंकिङ प्रणाली लागू गर्ने पहिलो बैंक हो। यसले कुनै पनि शाखा बैंकिङ (ABBS) सेवा र वास्तविक समयमा कारोबार प्रशोधन सक्षम बनाउँछ।
- डिजिटल वालेट सेवाहरू (रेमिट्याप): नेपालको वाणिज्य बैंकद्वारा सुरु गरिएको पहिलो मोबाइल वालेट रेमिट्यापले भर्चुअल कार्ड, व्यक्तिगत र व्यापारिक कारोबार, भिडियो KYC एकीकरण र ७,००० भन्दा बढी एजेन्ट नेटवर्क मार्फत रेमिट्यान्स सेवाहरू प्रदान गर्दछ।
भौगोलिक कभरेज र बजार पहुँच
बैंकले नेपालभरि १६५ शाखा कार्यालय, ८८ शाखारहित बैंकिङ एकाई, ११ एक्सटेन्सन काउन्टर र २०३ ATM को विस्तृत नेटवर्क सञ्चालन गर्दछ। यसको सञ्जाल शहरी केन्द्रदेखि ग्रामीण क्षेत्रसम्म फैलिएको छ, जसमा काठमाडौं उपत्यका, पोखरा, बिराटनगर, नेपालगञ्ज, धनगढी, बुटवल र पर्यटकीय गन्तव्यहरू जस्तै जोमसोम र बाग्लुङमा महत्वपूर्ण उपस्थिति छ।
नियामक स्थिति, बजार स्थिति र प्रतिस्पर्धा
माछापुच्छ्रे बैंक नेपाल राष्ट्र बैंक (NRB) द्वारा विनियमित एक 'क' वर्गको वाणिज्य बैंक हो, जसले सन् २००० मा इजाजतपत्र प्राप्त गरेको थियो। बैंकले बैंकिङ तथा वित्तीय संस्था ऐन (BAFIA), २०७३ र नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन, २०५८ लगायतका विभिन्न नियामक आवश्यकताहरूको पालना गर्दछ। यसले जोखिम-आधारित सुपरिवेक्षण (RBS) र सम्पत्ति शुद्धीकरण निवारण/आतंकवादी क्रियाकलापमा वित्तीय लगानी निवारण (AML/CFT) नियमहरूको पनि पूर्ण पालना गर्दछ।
नियामक प्रदर्शन
हालैका नियामक मूल्याङ्कनहरू अनुसार, बैंकले न्यूनतम आवश्यकताभन्दा माथि पर्याप्त पुँजी पर्याप्तता कायम राखेको छ। यसको खराब कर्जा (NPL) अनुपात ३.८३% रहेको छ, जुन उद्योगको औसतभन्दा कम हो। बैंकले जोखिम व्यवस्थापनका लागि व्यापक प्रणालीहरू लागू गरेको छ र यसको कर्पोरेट सुशासन अभ्यासहरूलाई रेटिङ एजेन्सीहरूले बलियो मानेका छन्।
वित्तीय प्रदर्शन र बजार स्थिति
माछापुच्छ्रे बैंकले नेपालको प्रतिस्पर्धी बैंकिङ क्षेत्रमा बलियो वित्तीय प्रदर्शन देखाएको छ। आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को चौथौ त्रैमासिकमा बैंकले २.०१ अर्ब रुपैयाँ खुद नाफा कमाएको छ, जुन अघिल्लो वर्षको तुलनामा ९२.४५% को वृद्धि हो। यसको सञ्चालन नाफा ३.३३ अर्ब रुपैयाँ (९९.९१% वृद्धि) र खुद ब्याज आम्दानी ५.७५ अर्ब रुपैयाँ (१५.४१% वृद्धि) रहेको छ। कुल निक्षेप १.८४ खर्ब रुपैयाँ (१६.०९% वृद्धि) र कर्जा प्रवाह १.४१ खर्ब रुपैयाँ (११.७४% वृद्धि) पुगेको छ।
२० वाणिज्य बैंकहरू रहेको नेपालको बैंकिङ क्षेत्रमा माछापुच्छ्रे बैंकको खुद ब्याज आम्दानीमा ३.०६% बजार हिस्सा रहेको छ। यसको १६६ शाखा सञ्जाल छ र यो नेपालका शीर्ष १० नाफामुखी वाणिज्य बैंकहरूमध्ये पर्दछ। यसको NPL अनुपात ३.८३% रहेको छ, जुन उद्योग औसत ४.८३% भन्दा राम्रो हो। पुँजी पर्याप्तता अनुपात १३.३२% रहेको छ, जुन नियामक न्यूनतमभन्दा माथि छ।
मुख्य प्रतिस्पर्धीहरू
नेपालका मुख्य प्रतिस्पर्धी बैंकहरूमा नबिल बैंक, एभरेस्ट बैंक, ग्लोबल IME बैंक, NIC एशिया बैंक र हिमालयन बैंक पर्दछन्। यी बैंकहरूबीच कडा प्रतिस्पर्धा रहे पनि, माछापुच्छ्रे बैंकले प्रविधि नेतृत्व, क्षेत्रीय विशेषज्ञता, ग्राहक सेवा र उत्पादन नवप्रवर्तन मार्फत आफूलाई भिन्न बनाएको छ।
सम्भावित ऋणीहरूका लागि व्यावहारिक सल्लाह र निष्कर्ष
माछापुच्छ्रे बैंकबाट कर्जा लिने विचार गरिरहनुभएका सम्भावित ऋणीहरूका लागि केही महत्त्वपूर्ण सुझावहरू यहाँ प्रस्तुत छन्:
- ब्याजदर र शुल्कहरूको तुलना: कर्जा आवेदन गर्नुअघि विभिन्न कर्जा उत्पादनहरूको ब्याजदर, प्रिमियम र प्रशोधन शुल्क राम्ररी बुझ्नुहोस्। बैंकले आधार दर प्लस प्रिमियम प्रणाली प्रयोग गर्ने भएकाले, आधार दर परिवर्तन हुँदा तपाईंको ब्याजदर पनि परिवर्तन हुन सक्छ भन्ने बुझ्नुहोस्।
- पुन: भुक्तानी क्षमताको मूल्याङ्कन: आफ्नो आय, खर्च र अन्य वित्तीय दायित्वहरूको आधारमा आफूले कर्जाको मासिक किस्ता सहजै तिर्न सक्नुहुन्छ कि छैन भनी यकिन गर्नुहोस्। अनावश्यक ऋणको भारबाट बच्न यो महत्वपूर्ण छ।
- कागजातको तयारी: आवश्यक कागजातहरू जस्तै नागरिकता, आय प्रमाणपत्र, सम्पत्ति विवरण (यदि धितो कर्जा हो भने), र व्यवसायका लागि वित्तीय विवरणहरू अग्रिम रूपमा तयार राख्नुहोस्। यसले आवेदन प्रक्रियालाई छिटो बनाउँछ।
- डिजिटल सुविधाको प्रयोग: यदि तपाईंको आवश्यकता सानो रकमको तत्काल कर्जा हो भने, फोन कर्जा जस्ता डिजिटल उत्पादनहरू विचार गर्न सक्नुहुन्छ, जसले धितो बिना नै छिटो कर्जा प्रदान गर्दछ। भिडियो KYC मार्फत खाता खोल्ने सुविधाले शाखा भ्रमणको झन्झट घटाउँछ।
- ग्राहक सेवाको उपयोग: कुनै पनि प्रश्न वा समस्याका लागि बैंकको २४/७ ग्राहक सेवा (फोन: ०१-५९७०५५५, टोल-फ्री: १६६००१२३२३४, १८१०२१२३२३४, इमेल: [email protected]) मा सम्पर्क गर्नुहोस्।
- मोबाइल एपको पूर्ण प्रयोग: MBL M-Smart एपमा उपलब्ध सुविधाहरू जस्तै फन्ड स्थानान्तरण, बिल भुक्तानी, कर्जा आवेदन स्थिति ट्र्याकिङ आदिको अधिकतम उपयोग गर्नुहोस्।
निष्कर्ष
माछापुच्छ्रे बैंक लिमिटेड नेपालको बैंकिङ क्षेत्रमा क्षेत्रीय संस्थाबाट राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकको रूपमा विकसित भएको एक सफल कथा हो। यसको सुदृढ वित्तीय प्रदर्शन, नवीन डिजिटल सेवाहरू र व्यापक बजार पहुँचले नेपालको विकासशील वित्तीय सेवा बजारमा निरन्तर वृद्धिका लागि बैंकलाई राम्रो स्थितिमा राखेको छ।
आर्थिक वर्ष २०८०/८१ मा बैंकको ९२.४५% को नाफा वृद्धि, स्वस्थ सम्पत्ति गुणस्तर मेट्रिक्स र बलियो पुँजी पर्याप्तताले प्रभावकारी व्यवस्थापन र बजार स्थितिलाई प्रदर्शन गर्दछ। नेपालको पहिलो वाणिज्य बैंक मोबाइल वालेट र कन्ट्याक्टलेस भुक्तानी समाधान जस्ता डिजिटल बैंकिङ नवप्रवर्तनमा यसको अग्रणी भूमिकाले बढ्दो डिजिटल वित्तीय परिदृश्यमा प्रतिस्पर्धात्मक लाभ प्रदान गर्दछ।
प्रतिस्पर्धात्मक दबाब र नियामक परिवर्तनहरू सहित क्षेत्रव्यापी चुनौतीहरूको सामना गरिरहे पनि, माछापुच्छ्रे बैंकको विविध व्यवसायिक मोडेल, बलियो प्रविधि पूर्वाधार र अनुभवी व्यवस्थापन टोलीले नेपालको बैंकिङ क्षेत्रमा दिगो वृद्धि र निरन्तर बजार नेतृत्वका लागि यसलाई अनुकूल स्थितिमा राखेको छ।
